قرآن و عسل

عسل شفای مردم است .

مروری عالمانه بر تفسیر آیات 68 و 69 سوره مبارک نحل

هم غذا هم شفا ، هم درس زندگی برای آنان که می اندیشند .

حضرت حق می فرماید :  ( فِیهِ شِفَاء لِلنَّاسِ ) ” خوردن عسل براي مردم شفاء است ”

واژه شفا در قرآن درباره ی خوردنی ها به کار نرفته است، مگر براي عسل و نام یک سوره از قرآن، اختصاص به نحل (زنبور عسل) داده شده است.

پیامبر اسلام (ص) فرمودند : « لم یستشف المریض بمثل شربۀ العسل » یعنی : هیچ مریضی، به مانند نوشیدن عسل شفاء پیدا نمی کند

تأکید قرآن بر استفاده از عسل در رژیم غذایی و اشاره به خاصیت شفادهندگی آن براي مردمان بی سبب نبوده و امروزه نیز علم پزشکی تأیید کننده خاصیت درمانی عسل براي بسیاري از بیماري ها می باشد.

در آیات 68 و 69 سوره نحل در جز ء 14 قرآن کریم آمده است ؛ پروردگارت به زنبور عسل وحی فرستاد ! در اینجا لحن قرآن به طرز شگفت انگیزي تغییر می یابد، در عین اشاره به نعمت هاي مختلف الهی و بیان اسرار آفرینش در این سوره، سخن از زنبور عسل و سپس خود عسل به میان می آورد. اما به شکل یک ماموریت الهی و الهام مرموز که نام وحی بر آن گذارده شده است .

سپس خداوند متعال مى فرماید: ” و پروردگار تو به زنبور عسل وحى الهام غریزى فرستاد که از کوه ها و درختان و داربست هایى که مى سازند، خانه هایى برگزیده ، سپس از تمام ثمرات تناول کن، و راه هایى را که پروردگارت براى تو تعیین کرده

به راحتى بپیما، از درون شکم آنها نوشیدنى خاصى خارج مى شود، به رنگ هاى مختلف، که در آن شفاى مردم است ” .

• علم تغذیه امروز نشان می دهد که مواد معدنی موجود در عسل عبارتند از :

پتاسیم، آهن، فسفر، ید، منیزیم، منگنز، مس، سولفور، کرومیوم، لیتیوم، نیکل، روي، تینانیم، سدیم، و مواد آلی، مانیت ها، ضمغ، پولن، اسید لاکتیک، اسید فرمیک (که ترکیب عسل با آن از فساد عسل جلوگیري می کند و ضد رماتیسم است )، اسید مالیک، اسید تارتاریم، اسید اگزالیک، اسید سیتریک، رنگ ها، روغن هاي معطر، ازته . همچنین مواد تخمیري موجود در عسل عبارتند از انورتاز، آمیلاز، کاتالاز که در هضم غذا مفید می باشند. عناصر دیگر عسل شامل : گلوکز، سلولز، ساکارز، دکسترین، مواد آلبرمینوئید، سولف ات ها، انورتین، آب و غیره می باشد. همچنین عسل داراي ویتامین هاي شش گانه ي (E،K،D،C،B،A) می باشد .

• عسل از مهمترین مواد قندي طبیعی است و تاکنون 15 نوع قند در آن کشف شده است . مانند: فرکتوز 40 درصد ، گلوکز 30 درصد ، که سرشار از انرژي و حرارت می باشد به گونه اي که حتی یک کیلوگرم عسل، حاوي 3250 کالري حرارت است همچنین مطالعات نشان داده اند که حتی مصرف عسل طبیعی موجب کاهش وزن در بیماران دیابتی دچار اضافه وزن و چاقی می گردد، بدون آن که اثر منفی بر قند خون آنان ایجاد نماید چرا که یکی از قندهاي اصلی عسل فروکتوز می باشد که با تأخیر از دستگاه گوارش جذب می گردد و متابولیسم آن تا حدودي مستقل از انسولین می باشد و لذا می توان آن را به عنوان یک شیرین کننده طبیعی به غذاي افراد دیابتی اضافه کرد.
• عسل بیماري هاي اعصاب، بی خوابی، درد پهلو، سیاتیک، دیفتري، مرض کم خونی، امراض کبد، بیماري ها ي استخوان، ریه، کمی و زیادي فشار خون را علاج می کند، و همچنین فوائد زیادي براي درمان یرقان دارد .
• خوردن عسل، در حالت ناشتا، براي زخم معده و اثنی عشر و کاهش ترش کردن معده مفید و براي تنظیم قند خون نیز موثر است . ضدعفونی کننده مجاري ادرار است همچنین در پیش گیري از زکام مفید است . عسل داراي عوامل قوي ضد میکروب است و میکروب هایی که عامل بیماري انسان ها هستند قادر به ادامه حیات در عسل نیستند، از جمله وجود آب اکسیژنه در عسل، موجب از بین رفتن میکروب است و هیچ گونه قارچی در آن ر شد نمی کند به گونه اي که پراکسید هیدروژن عسل تا 24 ساعت در محل زخم باقی می ماند و مانع رشد باکتري ها می شود .
• تغذیه با عسل براي رشد کودکان و نیز براي درآمدن دندان، جلوگیري از اسهال و سوء تغذیه و … مفید است. عسل براي زخم معده و التهاب معده مفید است، و نقش موثري در تنظیم اسیدهاي معده دارد. عسل براي بیماري هاي چشم مانند : التهاب پلک ها، التهابات قرنیه (سل چشم، سیفلیس، تراخم )، زخم قرنیه، سوزش چشم، توصیه می شود . بی سبب نیست که خداوند در قرآن کریم عسل را غذایی شفادهنده معرفی نموده و فرموده است “یخرج من بطون ها شراب مختلف الوانه فیه شفاء للناس ” (سوره نحل آیه 69 )
• همچنن امروزه ثابت شده ا ست که خاصیت ضد میکروبی و ضدعفونی کنندگی عسل ناشی از وجود اسید فورمیک در عسل بوده که یک ماده ضد میکروب است، بالا بودن میزان مواد قندي موجود در عسل که 80 درصد از ترکیب آن را در برمی گیرد، وجود موادي که مانع از رشد میکروب می شوند این مواد توسط زنبور ساخته می شود و در عسل هاي مصنوعی وجود ندارد. خاصیت ضدعفونی عسل، درست عکس اغلب مواد غذایی از قبیل شیر و عصاره هاي گیاهی و غذاهاي پخته است و هیچ گونه قارچی در آن رشد نمی کند، فاسد نمی گردد، رنگ، بو و طعم آن عوض نمی شود مشروط به این که به دور از رطوبت نگه داري شود .
• طبق تحقیقاتی که بر روي کودکان مبتلا به عفونت ویروسی دستگاه تنفسی انجام شده مشخص شده که تجویز مقدار اندکی عسل پیش از خواب به کودکان به تسکین سرفه هاي شبانه کمک می کند و مشکلات خواب کودك را کاهش می دهد . در رابطه با کاربرد عسل در طب اطفال نیز مشاهده شده است که عسل براي کودك هم یک ماده غذایی است و هم یک داروي بسیار ارزشمند، زیرا گلبول هاي قرمز خون را افزایش داده و از بروز کم خونی جلوگیري می کند، حال عمومی کودك را به نحو قابل ملاحظه اي بهبود می بخشد. به ویژه کودکانی که از نارسایی هاي دستگاه گوارش از قبیل اسهال، نارسایی در جذب مواد غذایی و یا سوء تغذیه و کم خونی رنج می برند، خاصیت ضد میکروبی آن، کودکان را از خطر ابتلاي به بیماري هاي انگلی و عفونی مصون می دارد، به دندان در آوردن کودکان کمک کرده و از پوسیدگی آنها جلوگیري می نماید چرا که بر خلاف مواد قندي صنعتی داراي ملکول هاي بزرگتري بوده و به راحتی قابلیت تجزیه شدن توسط باکتري هاي پوسیدگی زاي دهان را ندارد . عسل نیاز کودك را به ویتامین 6 را مرتفع ساخته و به سوخت و ساز کلسیم و منیزیم در بدن کمک می کند .
• مهمترین ویژگی که عسل را به عنوان یک دارو از سایر داروها متمایز می سازد، نداشتن عوارض زیان آور جانبی بر سایر اندام هاي بدن است و برعکس حال عمومی سایر دستگاه ها را نیز بهبود می بخشد که این خود در کوتاه کردن زمان بیماري و سرعت درمان مؤثر است .
• از زمان بقراط و متون تورات گرفته تا دوران ابن سینا که معتقد بود عسل در درمان دمل ها و زخم هاي عمیق عفونی بسیار سودمند است، رایج و متداول بوده است . در عصر حاضر نیز پزشکان بسیاري کاربرد عسل را در درمان این قبیل بیماري ها آزمایش کرده اند. نتایج به دست آمده از این آزمایشات بدین شرح بوده است :
• عسل التیام زخم ها را سرعت بخشیده و آنها را از وجود میکروب پاك می کند؛ زیرا در عسل ماده اي به نام گلوناس وجود دارد که کار ترمیم ضایعات بافت ها را تسریع می بخشد. عسل داروي مؤثر و مناسبی براي معالجه زخم هاي پوستی مزمن می باشد؛ به ویژه اگر ترکیبی از عسل و وازلین باشد.
• عسل در درمان زخم هاي چرکی از قبیل دمل ها و جوش هاي خوش خیم سودمند است زیرا رشد میکروب ها را متوقف ساخته، پوست و اعصاب را تغذیه می نماید.
• عناصر گوناگون شیمیایی موجود در عسل به نوعی است که قادر است تأثیرات خوبی بر برخی از بیماري هاي دستگاه گوارش بگذارد . براي مثال به دلیل داشتن آنزیم هاي گوارشی آمیلاز، ساکارز، لیپاز و غیره به هضم غذا کمک می کند. ع سل از شدت ترش کردن معده می کاهد و افزایش ترشحات اسیدي معده را تعدیل می کند .
• براي زخم معده و التهاب معده مفید است و در حقیقت می توان گفت عسل نقش مؤثري در تنظیم اسیدهاي معده دارد .
• در اکثر بیماري هاي کبدي و کیسه صفرا، اگر عسل را جزء رژیم غذاي بیمار قرار دهند، مفید و مؤثر خواهد بود؛ زیرا عسل براي بافت هاي کبد یک ماده مغذي است و ذخیره مواد قندي در کبد را افزایش می دهد .
• عسل مقاومت بدن را در مقابل التهاب سلی افزایش می دهد . خوراندن 100 تا 150 گرم عسل به بیمار مبتلا به سل ریوي، باعث می شود که وزن بیمار نسبت به سایر بیمارانی که عسل نخورده اند، افزایش یافته؛ از میزان سرفه وي کاسته وشفافیت خون او زیاد شود.
• مصرف عسل در التهاب ریه و برطرف کردن سرفه نیز سودمند بوده و به همین دلیل شرکت داروئی ناترمن آلمان برای اولین بار، عسل را به ترکیبات داروئی ضد سرفه خود اضافه کرده است . از جمله شربت ملروسوم که یکی از بهترین داروهاي ضد سرفه و التهاب قصب ال ریه به ویژه براي اطفال می باشد در بیماري هاي آسم و ذات الریه، عسل به صورت شربت به همراه کلرورکلسیم و محلول دیمدرول مصرف می شود .

با توجه به مباحث ذکر شده عسل و استفاده از آن در رژیم غذایی در قرآن کریم بسیار مورد تأکید بوده و علم پزشکی امروز نیز خواص درمانی بی شماري را از عسل کشف نموده که مطالعه حاضر تنها به محدوده اي از اعجاز درمانی عسل پرداخته است.

با توجه به پژوهش هاي یافت شده می توان گفت که عسل یکی از کامل ترین و لذیذترین خوراکی هاي بشر از دوران گذشته بوده و در اسلام نیز توجهی خاص به آن شده است .

همان گونه که اشاره صریح قرآن به « فیه شفاء للناس » بودن عسل یک مطلب علمی است . با این وجود با توجه به انواع مختلف زنبورهاي عسل و مناطق متفاوت که داراي گیاهان مختلفی است، در نتیجه عسل هایی با رنگ ها و خواص مشترك یا متفاوتی به دست می آید . از این رو ممکن است برخی از این آثار در مورد همه عسل ها صادق نباشد، بلکه این مطالب در مورد، عسل فی الجمله صحیح است.